Vlaams Darmflora Project

Nieuwsbrief september 2015

In de marge van het Vlaams Darmflora Project publiceerde het team van Jeroen Raes onlangs een opmerkelijke bijdrage in het tijdschrift ‘Annual Review of Microbiology’. Centraal in het verhaal: er zou een verband bestaan tussen darmbacteriën en de ontwikkeling van atherosclerose of aderverkalking. Tijd voor een gesprek met Sara Vieira-Silva, één van de auteurs van het artikel.

Sara, darmbacteriën en aderverkalking – het verband ligt niet meteen voor de hand. Kan je er wat meer over vertellen?

Alles begon enkele jaren geleden met een onderzoek in de Verenigde Staten naar stoffen in het bloed die op een verhoogd risico op hartfalen zouden wijzen. Uit deze studie bleek dat mensen met verhoogde TMAO bloedwaarden meer kans liepen op de ontwikkeling van hart- en bloedvatenziekten. TMAO wordt in de lever gevormd bij de oxidatie van trimethylamine of TMA, wat ons dan weer bij de bacteriën in de dikke darm brengt. Sommige bacteriën vormen inderdaad TMA en vormen zelfs de voornaamste bron van deze stof in ons lichaam.

De boosdoener is dus TMA. Ik denk dat de meesten onder ons nooit eerder van deze stof gehoord hebben.

Inderdaad, tot voor kort was de stof vermoedelijk enkel bekend bij mensen die lijden aan het ‘visgeursyndroom’. Deze mensen kunnen TMA in hun lever niet omzetten naar TMAO en scheiden de molecule uit via zweet, urine en adem. TMA heeft helaas een zeer doordringende geur, vandaar de naam. Sinds de ontdekking van de mogelijke link met hart- en bloedvatenaandoeningen wordt er echter heel wat onderzoek naar TMA gedaan. De kans bestaat dat de naam je in de toekomst heel wat vertrouwder in de oren zal klinken.

Wat hebben jullie precies ontdekt? Waarover gaat het artikel?

Het artikel dat we publiceerden is een review. Dat wil zeggen dat we in onze bijdrage de stand van het onderzoek overlopen en aangeven welke pistes volgens ons in de toekomst gevolgd moeten worden. We zijn daar erg ver in gegaan. Zo hebben we een unieke inventaris gemaakt van alle op vandaag gekende manieren waarop bacteriën TMA kunnen maken. Met deze inventaris hebben we in kaart gebracht welke darmbacteriën precies TMA kunnen vormen en welke niet. Bovendien hebben we voor het eerst aangetoond dat personen die lijden aan aderverkalking meer mogelijk TMA-producerende bacteriën in hun darmen hebben dan anderen. Hiervoor gebruikten we de gegevens van een eerder kleine, Zweedse studie, maar het resultaat is daarom niet minder belangrijk.

Hoe kunnen we er voor zorgen dat onze darmbacteriën geen TMA meer vormen? Zijn er bepaalde voedingsmiddelen die we beter niet eten?

Dat is niet echt een goed idee. Darmbacteriën maken TMA voornamelijk uit choline. Dat is een belangrijke voedingsstof die onder meer van nodig is voor een goede werking van het zenuwstelsel. Je mag choline dus zeker niet proberen weren uit je dieet! Een andere bron van TMA is carnitine, dat je vooral aantreft in rood vlees. Carnitine kan ons lichaam zelf aanmaken en het is sowieso een goed idee om niet elke dag rode of bereide vleeswaren op het menu te zetten. Zoals bekend is een gezonde voeding gevarieerd, met voldoende fruit, groenten en vezelrijke producten en niet te veel vlees.

Wat kunnen we dan wel ondernemen op het risico op aderverkalking te verkleinen?

Om het risico op aderverkalking te verkleinen raden dokters onder meer aan te stoppen met roken, met mate alcohol te drinken, meer te bewegen, gezond te eten en eventueel af te vallen. Hoewel er steeds meer aanwijzingen zijn dat darmbacteriën een rol spelen bij de ontwikkeling van de ziekte, vormen ze maar een deel van het plaatje. We moeten eerst bepalen hoe groot dat deel precies is vooraleer we besluiten al dan niet in te grijpen in de samenstelling van de darmflora. Indien we dat toch besluiten te doen, kunnen we bijvoorbeeld overwegen bacteriën toe te voegen die zelf TMA afbreken, zodat de stof niet in het lichaam terechtkomt.

Ga je daar zelf onderzoek naar doen? Eventueel in het kader van het Vlaams Darmflora Project

Ons lab is een partner in het Europese MetaCardis project. Dat is een grootschalig onderzoek waarin we dieper ingaan op de rol van darmbacteriën bij de ontwikkeling van hart- en bloedvatenziekten. Maar ook voor dit onderzoek is het Vlaams Darmflora Project van belang. Vooraleer we naar de darmflora bij patiënten kijken, moeten we eerst weten welke verschillen er zijn betreffende aantallen TMA-vormende bacteriën tussen gezonde personen. En dat is – dankzij de inzet van jullie allemaal – net de grote kracht van het Vlaams Darmflora Project!

Sara, bedankt voor het gesprek. Hou ons op de hoogte van je vorderingen.

Gwen Falony en Youssef Darzi
Foto's Jun Wang

De publicatie van Sara en haar collega’s vind je terug via www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-micro-091014-104422
Projectwebsite: www.vib.be/darmflora
Facebookpagina: www.facebook.com/VlaamsDarmfloraProject
MetaCardis: www.metacardis.net